ترخیص کالا به مجموعه فرآیندهایی گفته می‌شود که برای قانونی کردن ورود یا خروج کالا از مرزهای گمرکی یک کشور انجام می‌شود. این فرآیند شامل ارائه مدارک، پرداخت حقوق و عوارض گمرکی، و بازرسی کالا توسط گمرک است. مراحل اصلی ترخیص کالا در ایران به طور کلی عبارتند از:

• ثبت اظهارنامه گمرکی: اولین قدم، ثبت الکترونیکی اطلاعات کالا و صاحب آن در سامانه گمرک (EPL) است.
• کنترل و ارزیابی مدارک: گمرک مدارک ارائه شده (مانند فاکتور، پکینگ لیست، گواهی مبدا و غیره) را بررسی می‌کند تا از صحت و کامل بودن آن‌ها اطمینان حاصل شود.
• تعیین مسیر گمرکی (کوتاژ): گمرک بر اساس نوع کالا، ارزش آن و سوابق صاحب کالا، مسیر گمرکی (سبز، زرد یا قرمز) را تعیین می‌کند. هر مسیر نشان‌دهنده سطح بازرسی و کنترلی است که بر کالا اعمال خواهد شد.
• پرداخت حقوق و عوارض گمرکی: صاحب کالا موظف است حقوق و عوارض گمرکی متعلقه را بر اساس ارزش کالا و تعرفه گمرکی پرداخت نماید.
• بازرسی کالا (در صورت نیاز): در مسیرهای زرد و قرمز، کالا توسط گمرک بازرسی فیزیکی می‌شود تا با اطلاعات اظهارنامه مطابقت داشته باشد.
• صدور مجوز خروج کالا (پروانه سبز گمرکی): پس از انجام مراحل فوق و تایید گمرک، مجوز خروج کالا (پروانه سبز گمرکی) صادر می‌شود و کالا می‌تواند از گمرک ترخیص شود.

مدارک مورد نیاز برای ترخیص کالا بسته به نوع کالا، رویه گمرکی (واردات یا صادرات) و قوانین جاری ممکن است متفاوت باشد. اما به طور کلی، مدارک اصلی عبارتند از:

• کارت بازرگانی: برای واردات و صادرات تجاری، داشتن کارت بازرگانی معتبر الزامی است.
• فاکتور تجاری (Invoice): سندی که مشخصات کالا، قیمت، شرایط پرداخت و فروشنده و خریدار را مشخص می‌کند.
• پکینگ لیست (Packing List): سندی که جزئیات بسته‌بندی کالا و محتویات هر بسته را نشان می‌دهد.
• بارنامه حمل (Bill of Lading / Air Waybill / Road Waybill): سند حمل کالا که توسط شرکت حمل و نقل صادر می‌شود و مالکیت کالا را مشخص می‌کند.
• گواهی مبدا (Certificate of Origin): سندی که نشان می‌دهد کالا در کدام کشور تولید شده است. (در برخی موارد)
• بیمه‌نامه (Insurance Policy): بیمه‌نامه حمل کالا (اختیاری اما توصیه می‌شود).
• مجوزهای قانونی مورد نیاز: بسته به نوع کالا، ممکن است مجوزهای خاصی از سازمان‌های مربوطه (مانند سازمان غذا و دارو، سازمان استاندارد، وزارت صنعت، معدن و تجارت و غیره) مورد نیاز باشد.
• وکالت‌نامه رسمی ترخیص کار (در صورت استفاده از ترخیص کار): اگر صاحب کالا ترخیص کالا را به یک ترخیص کار (حق‌العمل کار گمرکی) واگذار کند، ارائه وکالت‌نامه رسمی الزامی است.

مسیرهای گمرکی در واقع سیستم ارزیابی ریسک گمرک هستند که به منظور تسهیل فرآیند ترخیص کالاهای کم‌ریسک و تمرکز بر کالاهای پرریسک طراحی شده‌اند. تفاوت اصلی این مسیرها در سطح بازرسی و کنترلی است که گمرک بر کالا اعمال می‌کند:

• مسیر سبز: این مسیر برای کالاهای کم‌ریسک در نظر گرفته شده است. در این مسیر، پس از بررسی اولیه مدارک و تأیید سیستمی، مجوز خروج کالا (پروانه سبز گمرکی) بلافاصله صادر می‌شود و کالا بدون بازرسی فیزیکی ترخیص می‌گردد.
• مسیر زرد: این مسیر برای کالاهایی با ریسک متوسط در نظر گرفته می‌شود. در این مسیر، مدارک کالا به صورت دقیق‌تر بررسی شده و ممکن است صاحب کالا برای ارائه توضیحات بیشتر یا اصلاح مدارک فراخوانده شود. بازرسی فیزیکی کالا در مسیر زرد معمولاً انجام نمی‌شود، اما ممکن است به صورت موردی و بر اساس تشخیص گمرک انجام شود.
• مسیر قرمز: این مسیر برای کالاهای پرریسک در نظر گرفته شده است. در این مسیر، علاوه بر بررسی دقیق مدارک، بازرسی فیزیکی کالا به صورت کامل و دقیق انجام می‌شود. همچنین ممکن است نمونه‌برداری از کالا برای آزمایش‌های بیشتر صورت گیرد.

تعیین مسیر گمرکی بر اساس الگوریتم‌های ریسک‌سنجی گمرک و با در نظر گرفتن عواملی مانند نوع کالا، ارزش آن، کشور مبدا، سوابق صاحب کالا و غیره انجام می‌شود.

حقوق و عوارض گمرکی به عنوان مالیات بر واردات و صادرات کالا، بر اساس قوانین و مقررات گمرکی کشور محاسبه می‌شوند. محاسبه این مبالغ به عوامل مختلفی بستگی دارد، اما اصول کلی به شرح زیر است:

• ارزش گمرکی کالا: مبنای اصلی محاسبه حقوق و عوارض گمرکی، ارزش گمرکی کالا است. ارزش گمرکی معمولاً بر اساس قیمت خرید کالا در مبدا (CIF – Cost, Insurance, and Freight) تعیین می‌شود. گمرک ایران روش‌های خاصی برای تعیین ارزش گمرکی دارد و ممکن است قیمت‌های اعلام شده را مورد بررسی قرار دهد.
• تعرفه گمرکی: هر کالا بر اساس سیستم طبقه‌بندی بین‌المللی (HS Code) دارای یک کد تعرفه گمرکی است. این کد تعرفه مشخص می‌کند که چه میزان حقوق گمرکی (به صورت درصد از ارزش کالا) به آن کالا تعلق می‌گیرد. تعرفه گمرکی برای هر کالا در کتاب تعرفه گمرکی ایران مشخص شده است.
• سایر عوارض: علاوه بر حقوق گمرکی، ممکن است عوارض دیگری نیز به واردات کالا تعلق بگیرد. این عوارض می‌توانند شامل مواردی مانند عوارض بندری، عوارض شهرداری، مالیات بر ارزش افزوده (VAT) و عوارض خاص برای برخی کالاها باشند.

فرمول کلی محاسبه حقوق و عوارض گمرکی به این صورت است:

حقوق و عوارض گمرکی = (ارزش گمرکی کالا) × (نرخ حقوق گمرکی) + (سایر عوارض)

برای محاسبه دقیق حقوق و عوارض گمرکی، لازم است به کتاب تعرفه گمرکی ایران و قوانین و مقررات مربوطه مراجعه شود و یا از یک متخصص ترخیص کالا کمک گرفته شود.

تعیین ارزش گمرکی کالا یکی از مهم‌ترین مراحل در فرآیند ترخیص است، زیرا مبنای محاسبه حقوق و عوارض گمرکی قرار می‌گیرد. گمرک ایران برای تعیین ارزش گمرکی از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند که به ترتیب اولویت به شرح زیر هستند:

• روش ارزش معامله (Transaction Value): این روش، که روش اصلی و ترجیحی است، بر اساس قیمت واقعی پرداخت شده یا قابل پرداخت برای کالای وارداتی در زمان فروش برای صادرات به ایران تعیین می‌شود. به عبارت دیگر، همان قیمت فاکتور خرید کالا.
• روش ارزش معامله کالاهای یکسان (Identical Goods Value): اگر ارزش گمرکی به روش ارزش معامله قابل تعیین نباشد، از ارزش گمرکی کالاهای یکسان که در همان زمان و از همان کشور صادر شده‌اند و به ایران وارد شده‌اند، استفاده می‌شود.
• روش ارزش معامله کالاهای مشابه (Similar Goods Value): در صورت عدم وجود کالاهای یکسان، از ارزش گمرکی کالاهای مشابه (کالاهایی که خصوصیات و اجزای تشکیل دهنده مشابهی دارند و عملکرد یکسانی دارند) که در همان زمان و از همان کشور صادر شده‌اند و به ایران وارد شده‌اند، استفاده می‌شود.
• روش قیاسی (Deductive Value): در این روش، ارزش گمرکی با کسر هزینه‌هایی مانند سود، هزینه‌های حمل و بیمه از قیمت فروش کالای وارداتی در بازار داخلی ایران، به دست می‌آید.
• روش محاسباتی (Computed Value): در این روش، ارزش گمرکی با جمع هزینه‌های تولید کالا، سود و هزینه‌های حمل و بیمه به دست می‌آید.
• روش برگشتی (Fall-back Value): در صورتی که هیچ یک از روش‌های فوق قابل استفاده نباشد، گمرک با استفاده از روش‌های منطقی و بر اساس اطلاعات موجود، ارزش گمرکی را تعیین می‌کند.

گمرک ایران برای تعیین ارزش گمرکی، به قیمت‌های فاکتور، اسناد حمل، اطلاعات بازارهای جهانی و قیمت‌های کالاهای مشابه در گمرکات دیگر نیز توجه می‌کند. در صورت اختلاف بین صاحب کالا و گمرک در مورد ارزش گمرکی، صاحب کالا می‌تواند اعتراض خود را به مراجع ذیصلاح گمرکی ارائه دهد.

قوانین مربوط به کالاهای ممنوع الورود (واردات ممنوع) و ممنوع الصدور (صادرات ممنوع) در ایران به طور مداوم در حال تغییر هستند و بر اساس شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور تعیین می‌شوند. به طور کلی، برخی از دسته‌های کالایی که معمولاً ممنوعیت واردات یا صادرات دارند، عبارتند از:

• کالاهای مغایر با شئونات اسلامی و اخلاقی: مانند محصولات مستهجن، مشروبات الکلی، قمارآلات و غیره.
• کالاهای مضر به سلامت و بهداشت عمومی: مانند مواد مخدر، سلاح‌های شیمیایی و میکروبی، برخی از سموم و آفت‌کش‌ها و غیره.
• کالاهای آسیب‌زننده به محیط زیست: مانند برخی از مواد شیمیایی خطرناک، پسماندهای ویژه و غیره.
• کالاهای ممنوع بر اساس قوانین خاص: مانند برخی از آثار تاریخی و فرهنگی، گونه‌های جانوری و گیاهی در معرض خطر انقراض و غیره.
• کالاهای مشمول تحریم‌های بین‌المللی: واردات و صادرات برخی کالاها به دلیل تحریم‌های بین‌المللی ممکن است ممنوع باشد.
• برخی کالاهای داخلی که به منظور حمایت از تولید داخلی، واردات آن‌ها ممنوع شده است: این لیست به طور دوره‌ای توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام می‌شود.

برای صادرات، برخی از کالاهایی که ممکن است ممنوع الصدور باشند عبارتند از:

• مواد خام و منابع طبیعی: به منظور حفظ منابع ملی و توسعه صنایع داخلی، صادرات برخی مواد خام مانند سنگ آهن، پوست خام، چوب خام و غیره ممکن است ممنوع باشد.
• کالاهای اساسی و ضروری: در شرایط خاص اقتصادی، صادرات برخی کالاهای اساسی مانند گندم، برنج، شکر و غیره ممکن است برای تامین نیاز داخلی ممنوع شود.
• کالاهای یارانه‌ای: صادرات کالاهای یارانه‌ای ممکن است ممنوع یا محدود باشد.

برای اطلاع دقیق از لیست کالاهای ممنوع الورود و ممنوع الصدور، لازم است به آخرین مصوبات و بخشنامه‌های گمرک ایران و وزارت صنعت، معدن و تجارت مراجعه شود.

ترخیصیه (Delivery Order) سندی است که توسط شرکت حمل و نقل (یا نماینده آن در ایران) صادر می‌شود و به صاحب کالا اجازه می‌دهد تا کالای خود را از انبار گمرک یا انبار شرکت حمل و نقل تحویل بگیرد. به عبارت دیگر، ترخیصیه مجوز تحویل کالا از متصدی حمل است.

چه زمانی ترخیصیه مورد نیاز است؟

ترخیصیه معمولاً پس از انجام مراحل ترخیص کالا از گمرک و پرداخت هزینه‌های انبارداری و دموراژ (در صورت وجود) توسط صاحب کالا یا ترخیص کار از شرکت حمل و نقل دریافت می‌شود. برای دریافت ترخیصیه، مدارک زیر معمولاً مورد نیاز است:

• بارنامه اصلی (Original Bill of Lading / Air Waybill / Road Waybill): در برخی موارد، ارائه بارنامه اصلی الزامی است.
• کپی برابر اصل پروانه سبز گمرکی: نشان دهنده ترخیص کالا از گمرک.
• رسید پرداخت هزینه‌های انبارداری و دموراژ: در صورت وجود.
• وکالت‌نامه رسمی (در صورت مراجعه ترخیص کار):

اهمیت ترخیصیه:

بدون داشتن ترخیصیه، صاحب کالا نمی‌تواند کالای خود را از انبار تحویل بگیرد. بنابراین، دریافت ترخیصیه یکی از مراحل ضروری در فرآیند ترخیص کالا محسوب می‌شود.

نکات مهم در مورد ترخیصیه:

• هزینه صدور ترخیصیه: شرکت‌های حمل و نقل معمولاً برای صدور ترخیصیه هزینه‌ای دریافت می‌کنند.
• مدت اعتبار ترخیصیه: ترخیصیه معمولاً دارای مدت اعتبار محدودی است و صاحب کالا باید در این مدت نسبت به تحویل کالا اقدام نماید.
• ترخیصیه الکترونیکی: در برخی موارد، ترخیصیه به صورت الکترونیکی صادر و دریافت می‌شود.

مدت زمان لازم برای ترخیص کالا از گمرک ایران بستگی به عوامل مختلفی دارد و نمی‌توان زمان دقیقی را برای همه موارد تعیین کرد. اما به طور کلی، عواملی که بر زمان ترخیص کالا تاثیر می‌گذارند عبارتند از:

• مسیر گمرکی: کالاهایی که در مسیر سبز قرار می‌گیرند، معمولاً سریع‌تر از کالاهای مسیر زرد و قرمز ترخیص می‌شوند.
• نوع کالا: ترخیص برخی کالاها (مانند کالاهای فاسدشدنی یا کالاهایی که نیاز به مجوزهای خاص دارند) ممکن است زمان بیشتری ببرد.
• کامل بودن و صحت مدارک: هرچه مدارک ارائه شده کامل‌تر و دقیق‌تر باشند، احتمال بروز تاخیر در فرآیند ترخیص کمتر می‌شود.
• حجم و تعداد محموله‌ها: ترخیص محموله‌های بزرگتر و با تعداد اقلام بیشتر ممکن است زمان بیشتری نیاز داشته باشد.
• ترافیک گمرکی: در زمان‌های پر ترافیک گمرکی (مانند ایام پایانی سال یا مناسبت‌های خاص)، ممکن است فرآیند ترخیص کمی طولانی‌تر شود.
• رویه گمرکی: رویه گمرکی انتخابی (مانند واردات قطعی، واردات موقت و غیره) نیز می‌تواند بر زمان ترخیص تاثیر بگذارد.

به طور تقریبی، می‌توان گفت:

• مسیر سبز: ترخیص کالا در مسیر سبز معمولاً در 1 تا 3 روز کاری انجام می‌شود.
• مسیر زرد: ترخیص کالا در مسیر زرد معمولاً در 3 تا 5 روز کاری انجام می‌شود.
• مسیر قرمز: ترخیص کالا در مسیر قرمز معمولاً در 5 تا 7 روز کاری و یا بیشتر (بسته به پیچیدگی بازرسی و تعداد اقلام) انجام می‌شود.

نکته مهم: این زمان‌ها تقریبی هستند و ممکن است در شرایط خاص متفاوت باشند. برای تسریع فرآیند ترخیص، توصیه می‌شود مدارک را به صورت کامل و دقیق آماده کرده و از ترخیص کاران متخصص ما کمک بگیرید.

دموراژ (Demurrage) به هزینه‌ای گفته می‌شود که صاحب کالا باید در صورت تاخیر در تحویل گرفتن کانتینر یا کالا از انبار گمرک یا انبار شرکت حمل و نقل، پرداخت کند. به عبارت دیگر، دموراژ جریمه تاخیر در تحویل گرفتن کالا در مهلت مقرر است.

چرا دموراژ ایجاد می‌شود؟

شرکت‌های حمل و نقل و گمرکات معمولاً مهلت رایگانی را برای نگهداری کانتینر یا کالا در انبار خود تعیین می‌کنند (Free Time). اگر صاحب کالا پس از اتمام این مهلت، نسبت به تحویل کالا اقدام نکند، مشمول پرداخت دموراژ می‌شود. هدف از تعیین دموراژ، تشویق صاحبان کالا به تسریع در فرآیند ترخیص و تحویل کالا و جلوگیری از اشغال طولانی مدت انبارها است.

نحوه محاسبه دموراژ:

محاسبه دموراژ معمولاً بر اساس موارد زیر انجام می‌شود:

• نرخ دموراژ: نرخ دموراژ برای هر کانتینر یا هر واحد کالا، به صورت روزانه تعیین می‌شود. این نرخ در قرارداد حمل و نقل (یا تعرفه‌های شرکت حمل و نقل) مشخص می‌شود.
• مدت تاخیر: مدت تاخیر از روز بعد از اتمام مهلت رایگان تا روز تحویل کالا محاسبه می‌شود.
• نوع کانتینر: نرخ دموراژ برای کانتینرهای مختلف (مانند کانتینرهای 20 فوت، 40 فوت، یخچال‌دار و غیره) ممکن است متفاوت باشد.

فرمول کلی محاسبه دموراژ:

دموراژ = (نرخ دموراژ روزانه) × (مدت تاخیر به روز) × (تعداد کانتینر/واحد کالا)

نکات مهم در مورد دموراژ:

• مهلت رایگان (Free Time): مدت مهلت رایگان معمولاً در قرارداد حمل و نقل ذکر می‌شود و بسته به شرکت حمل و نقل و نوع کالا متفاوت است.
• جلوگیری از دموراژ: برای جلوگیری از پرداخت دموراژ، لازم است فرآیند ترخیص کالا را به سرعت انجام داده و در مهلت مقرر نسبت به تحویل کالا اقدام نمایید.
• تخفیف دموراژ: در برخی موارد، امکان مذاکره با شرکت حمل و نقل برای تخفیف در نرخ دموراژ وجود دارد.

در حالت کلی، خیر، برای واردات و صادرات تجاری کالا، داشتن کارت بازرگانی معتبر الزامی است. کارت بازرگانی مجوزی است که توسط اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران برای اشخاص حقیقی و حقوقی که قصد فعالیت تجاری در زمینه واردات و صادرات کالا دارند، صادر می‌شود.

موارد استثناء (ترخیص بدون کارت بازرگانی):

با این حال، در برخی موارد استثنایی و محدود، امکان ترخیص کالا بدون کارت بازرگانی وجود دارد. این موارد معمولاً شامل موارد زیر می‌شوند:

• واردات کالاهای نمونه تجاری: برای واردات کالاهای نمونه تجاری به منظور بازاریابی و نمایش در نمایشگاه‌ها، معمولاً نیازی به کارت بازرگانی نیست.
• واردات کالاهای مسافری: مسافران می‌توانند کالاهای شخصی و غیرتجاری را تا سقف معینی بدون کارت بازرگانی وارد کشور کنند.
• واردات کالاهای هدیه و اهدایی: در برخی موارد، واردات کالاهای هدیه و اهدایی به سازمان‌ها و نهادهای دولتی یا خیریه، ممکن است بدون کارت بازرگانی امکان‌پذیر باشد.
• واردات توسط تعاونی‌های مرزنشین: تعاونی‌های مرزنشین در مناطق مرزی کشور، تحت شرایط خاصی می‌توانند بدون کارت بازرگانی اقدام به واردات کالا نمایند.
• واردات کالاهای خاص با مجوز موردی: در موارد خاص و با اخذ مجوز موردی از سازمان‌های مربوطه، ممکن است واردات برخی کالاها بدون کارت بازرگانی مجاز شود.

نکته مهم: این موارد استثنایی بسیار محدود هستند و در اکثر موارد برای واردات و صادرات تجاری، داشتن کارت بازرگانی الزامی است. برای اطمینان از امکان ترخیص کالا بدون کارت بازرگانی در شرایط خاص، لازم است از گمرک ایران استعلام گرفته شود.

ترخیص کار گمرکی (حق‌العمل کار گمرکی) شخص حقیقی یا حقوقی است که با داشتن مجوز رسمی از گمرک ایران، به وکالت از صاحب کالا، فرآیند ترخیص کالا را در گمرک انجام می‌دهد. به عبارت دیگر، ترخیص کار نماینده قانونی صاحب کالا در گمرک است.

وظایف ترخیص کار گمرکی:

وظایف اصلی یک ترخیص کار گمرکی عبارتند از:

• تهیه و تنظیم مدارک گمرکی: جمع‌آوری و آماده‌سازی مدارک مورد نیاز برای ترخیص کالا (مانند اظهارنامه، فاکتور، پکینگ لیست، مجوزها و غیره)
• ثبت اظهارنامه گمرکی: ثبت الکترونیکی اطلاعات کالا و صاحب آن در سامانه گمرک (EPL)
• پیگیری فرآیند ترخیص کالا: انجام کلیه مراحل اداری و گمرکی ترخیص کالا، از جمله ارائه مدارک، پرداخت حقوق و عوارض، پیگیری بازرسی کالا و غیره.
• ارتباط با گمرک و سایر سازمان‌های مربوطه: برقراری ارتباط و مذاکره با گمرک و سایر سازمان‌های مرتبط برای رفع مشکلات احتمالی و تسریع فرآیند ترخیص.
• مشاوره گمرکی: ارائه مشاوره به صاحبان کالا در زمینه قوانین و مقررات گمرکی، انتخاب رویه گمرکی مناسب، محاسبه حقوق و عوارض و غیره.
• پیگیری اختلافات گمرکی: پیگیری و حل اختلافات احتمالی بین صاحب کالا و گمرک در مورد ارزش گمرکی، تعرفه، تخلفات و غیره.

مزایای استفاده از ترخیص کار:

• تخصص و تجربه: ترخیص کاران گمرکی دارای دانش و تجربه کافی در زمینه قوانین و مقررات گمرکی هستند و می‌توانند فرآیند ترخیص را به صورت سریع‌تر و کارآمدتر انجام دهند.
• صرفه‌جویی در زمان و هزینه: با استفاده از ترخیص کار، صاحب کالا می‌تواند در زمان و هزینه‌های مربوط به ترخیص کالا صرفه‌جویی کند.
• جلوگیری از مشکلات و جرایم گمرکی: ترخیص کاران با آگاهی از قوانین و مقررات، می‌توانند از بروز مشکلات و جرایم گمرکی جلوگیری کنند.

سامانه جامع گمرکی (EPL – Electronic Port Logistics) یک سامانه الکترونیکی است که توسط گمرک ایران به منظور تسهیل و تسریع فرآیندهای گمرکی راه‌اندازی شده است. این سامانه امکان انجام بسیاری از فرآیندهای گمرکی به صورت آنلاین و الکترونیکی را فراهم می‌کند و نقش مهمی در مدرن‌سازی و بهبود عملکرد گمرک ایران ایفا می‌کند.

کاربردهای سامانه EPL گمرک:

• ثبت اظهارنامه گمرکی: صاحبان کالا و ترخیص کاران می‌توانند اظهارنامه‌های گمرکی واردات، صادرات و ترانزیت را به صورت الکترونیکی در این سامانه ثبت کنند.
• ارسال الکترونیکی مدارک: امکان ارسال الکترونیکی برخی از مدارک مورد نیاز برای ترخیص کالا از طریق این سامانه وجود دارد.
• پرداخت الکترونیکی حقوق و عوارض گمرکی: صاحبان کالا می‌توانند حقوق و عوارض گمرکی متعلقه را به صورت آنلاین از طریق این سامانه پرداخت نمایند.
• پیگیری وضعیت اظهارنامه: امکان پیگیری وضعیت اظهارنامه‌های ثبت شده و مراحل ترخیص کالا در سامانه EPL وجود دارد.
• ارتباط الکترونیکی با گمرک: سامانه EPL امکان برقراری ارتباط الکترونیکی بین صاحبان کالا، ترخیص کاران و گمرک را فراهم می‌کند.
• گزارش‌گیری و آمار: گمرک می‌تواند از طریق این سامانه گزارش‌های آماری مختلفی از فعالیت‌های گمرکی تهیه کند.

مزایای استفاده از سامانه EPL:

• تسهیل و تسریع فرآیندهای گمرکی: انجام فرآیندهای گمرکی به صورت الکترونیکی باعث کاهش زمان و هزینه‌های ترخیص کالا می‌شود.
• کاهش کاغذبازی: استفاده از سامانه EPL به کاهش استفاده از کاغذ و مدارک فیزیکی در فرآیندهای گمرکی کمک می‌کند.
• افزایش شفافیت: سامانه EPL باعث افزایش شفافیت در فرآیندهای گمرکی و کاهش امکان تخلفات می‌شود.
• دسترسی آسان: دسترسی به سامانه EPL از طریق اینترنت برای صاحبان کالا و ترخیص کاران امکان‌پذیر است.

در فرآیند ترخیص کالا، گمرک ایران با سازمان‌های مختلفی همکاری و تبادل اطلاعات دارد. این سازمان‌ها نقش‌های متنوعی را در نظارت، صدور مجوزها، کنترل کیفیت و استاندارد کالاها و سایر امور مرتبط ایفا می‌کنند. برخی از مهم‌ترین سازمان‌های همکار گمرک عبارتند از:

• سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران: مسئولیت کنترل کیفیت و انطباق کالاها با استانداردهای ملی و بین‌المللی را بر عهده دارد. مجوزهای استاندارد برای برخی کالاها قبل از ترخیص از گمرک الزامی است.
• سازمان غذا و دارو: مسئولیت نظارت بر سلامت و بهداشت مواد غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی وارداتی را بر عهده دارد. مجوزهای بهداشتی برای این دسته‌ها از کالاها قبل از ترخیص ضروری است.
• وزارت صنعت، معدن و تجارت: مسئولیت تنظیم سیاست‌های تجاری، صدور مجوزهای واردات و صادرات (به ویژه برای کالاهای خاص)، و حمایت از تولید داخلی را بر عهده دارد.
• بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران: مسئولیت نظارت بر نقل و انتقالات ارزی، تعیین نرخ ارز مبادله‌ای و ساماندهی سیستم بانکی در زمینه تجارت خارجی را بر عهده دارد.
• وزارت جهاد کشاورزی: مسئولیت نظارت بر واردات و صادرات محصولات کشاورزی، دام و طیور، و صدور مجوزهای بهداشتی و قرنطینه‌ای برای این کالاها را بر عهده دارد.
• سازمان حفاظت محیط زیست: مسئولیت نظارت بر واردات و صادرات کالاهایی که ممکن است اثرات زیست‌محیطی داشته باشند و صدور مجوزهای زیست‌محیطی برای برخی کالاها را بر عهده دارد.
• پلیس گمرک: مسئولیت حفظ امنیت گمرکات، مبارزه با قاچاق کالا و ارز، و اجرای قوانین و مقررات گمرکی را بر عهده دارد.
• سایر سازمان‌ها: بسته به نوع کالا و موضوع، ممکن است سازمان‌های دیگری مانند وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت نیرو و غیره نیز در فرآیند ترخیص کالا نقش داشته باشند.

تخلفات گمرکی به اقداماتی گفته می‌شود که بر خلاف قوانین و مقررات گمرکی انجام شده و منجر به تضییع حقوق دولت یا فرار از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی می‌شود. تخلفات گمرکی در ایران می‌تواند شامل موارد مختلفی باشد، از جمله:

• اظهار خلاف واقع: ارائه اطلاعات نادرست در اظهارنامه گمرکی (مانند کم اظهاری ارزش کالا، تغییر تعرفه کالا، ذکر مشخصات نادرست و غیره) به منظور کاهش حقوق و عوارض گمرکی.
• قاچاق کالا: واردات یا صادرات غیرقانونی کالا از مبادی غیرمجاز یا بدون انجام تشریفات گمرکی.
• جعل اسناد گمرکی: استفاده از اسناد جعلی یا دستکاری شده (مانند فاکتور جعلی، گواهی مبدا جعلی و غیره) برای ترخیص کالا.
• تبانی با کارکنان گمرک: پرداخت رشوه یا انجام اقدامات غیرقانونی با همکاری کارکنان گمرک به منظور تسهیل تخلفات گمرکی.
• عدم رعایت قوانین و مقررات گمرکی: انجام هرگونه اقدامی که بر خلاف قوانین و مقررات گمرکی باشد (مانند عدم رعایت محدودیت‌های واردات و صادرات، عدم ارائه مدارک لازم و غیره).

مجازات تخلفات گمرکی:

مجازات تخلفات گمرکی در ایران بر اساس نوع و شدت تخلف متفاوت است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• جریمه نقدی: پرداخت جریمه نقدی معادل چند برابر ارزش کالای قاچاق یا ارزش حقوق و عوارض گمرکی تضییع شده.
• ضبط کالا: توقیف و ضبط کالای قاچاق یا کالای موضوع تخلف به نفع دولت.
• تعلیق یا ابطال کارت بازرگانی: تعلیق یا ابطال کارت بازرگانی متخلف در صورت تکرار تخلفات یا ارتکاب تخلفات سنگین.
• مجازات کیفری: در موارد تخلفات سنگین و سازمان‌یافته، ممکن است مجازات‌های کیفری مانند حبس نیز برای متخلفان در نظر گرفته شود.
• محرومیت از فعالیت‌های تجاری: محرومیت متخلفان از انجام فعالیت‌های تجاری و گمرکی برای مدت معین.

نکته مهم: قوانین و مقررات گمرکی ایران بسیار سختگیرانه هستند و تخلفات گمرکی می‌تواند عواقب جدی برای متخلفان داشته باشد. رعایت کامل قوانین و مقررات گمرکی و استفاده از مشاوران و ترخیص کاران متخصص ما، بهترین راه برای جلوگیری از بروز تخلفات گمرکی است.

قوانین و مقررات گمرکی ایران به طور مداوم در حال به‌روزرسانی و تغییر هستند. برای اطلاع از آخرین تغییرات و اطمینان از رعایت قوانین جاری، منابع زیر می‌توانند مفید باشند:

• پرتال گمرک جمهوری اسلامی ایران (IRICA.ir): وب‌سایت رسمی گمرک ایران مهم‌ترین منبع اطلاع‌رسانی در مورد قوانین و مقررات گمرکی است. در این وب‌سایت، آخرین بخشنامه‌ها، دستورالعمل‌ها، مصوبات، تعرفه‌ها و سایر اطلاعات مربوط به گمرک منتشر می‌شود.
• کانال‌های اطلاع‌رسانی گمرک در شبکه‌های اجتماعی: گمرک ایران در شبکه‌های اجتماعی مختلف (مانند تلگرام، اینستاگرام و غیره) نیز کانال‌های اطلاع‌رسانی دارد که آخرین اخبار و اطلاعیه‌ها را منتشر می‌کنند.
• مراجعه به دفاتر گمرکی و کارشناسان گمرکی: در صورت نیاز به اطلاعات دقیق‌تر و تخصصی‌تر، می‌توانید به دفاتر گمرکی در سراسر کشور مراجعه کرده و یا از کارشناسان و مشاوران گمرکی متخصص کمک بگیرید.
• اشتراک در خبرنامه‌های تخصصی: برخی از وب‌سایت‌ها و نشریات تخصصی در حوزه تجارت و گمرک، خبرنامه‌های الکترونیکی ارائه می‌دهند که آخرین تغییرات قوانین و مقررات گمرکی را به اطلاع مشترکین می‌رسانند.
• شرکت در دوره‌های آموزشی و سمینارهای گمرکی: شرکت در دوره‌های آموزشی و سمینارهایی که توسط گمرک یا سایر سازمان‌های مرتبط برگزار می‌شود، می‌تواند به کسب اطلاعات به‌روز و جامع در مورد قوانین و مقررات گمرکی کمک کند.
• قانون امور گمرکی و آیین‌نامه‌های اجرایی آن: مراجعه به متن قانون امور گمرکی و آیین‌نامه‌های اجرایی آن (که به طور دوره‌ای به‌روزرسانی می‌شوند) منبع اصلی و رسمی قوانین گمرکی است.

اینکوترمز، مجموعه‌ای از اصطلاحات بین‌المللی بازرگانی است که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) منتشر شده و برای تعیین مسئولیت‌ها و تعهدات خریدار و فروشنده در معاملات بین‌المللی کالا به کار می‌رود. این اصطلاحات، مشخص می‌کنند که چه کسی مسئول پرداخت هزینه‌های حمل و نقل، بیمه، ترخیص کالا از گمرک مبدا و مقصد، و ریسک از بین رفتن یا آسیب دیدن کالا در مراحل مختلف حمل و نقل است.

تاثیر اینکوترمز بر ترخیص کالا:

• تعیین مسئولیت ترخیص در مبدا و مقصد: اینکوترمز به وضوح مشخص می‌کند که مسئولیت ترخیص کالا در گمرک مبدا (صادرات از کشور فروشنده) و گمرک مقصد (واردات به کشور خریدار) بر عهده خریدار است یا فروشنده. برخی از اصطلاحات اینکوترمز (مانند DDP – تحویل کالا در محل مقرر با پرداخت عوارض گمرکی) مسئولیت کامل ترخیص کالا در گمرک مقصد را بر عهده فروشنده قرار می‌دهند، در حالی که اصطلاحات دیگر (مانند EXW – تحویل کالا در محل کار) مسئولیت ترخیص در مقصد را به طور کامل بر عهده خریدار می‌گذارند.
• تاثیر بر هزینه‌های ترخیص: انتخاب اینکوترمز مناسب می‌تواند به طور غیر مستقیم بر هزینه‌های ترخیص کالا تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، اگر خریدار مسئول ترخیص کالا در مقصد باشد، باید هزینه‌های مربوط به ترخیص کار، حقوق و عوارض گمرکی، و سایر هزینه‌های مرتبط را پرداخت کند. در مقابل، اگر فروشنده مسئول ترخیص باشد، این هزینه‌ها در قیمت کالا لحاظ خواهد شد.
• تعیین ریسک و مسئولیت حقوقی: اینکوترمز به تعیین نقطه انتقال ریسک از فروشنده به خریدار کمک می‌کند. این امر در صورت بروز مشکلاتی مانند آسیب دیدن یا مفقود شدن کالا در حین حمل و نقل، اهمیت زیادی پیدا می‌کند و مشخص می‌کند که مسئولیت جبران خسارت با چه کسی است. همچنین در مسائل مربوط به مسئولیت حقوقی در قبال قوانین گمرکی نیز اینکوترمز می‌تواند تعیین کننده باشد.

رایج‌ترین اصطلاحات اینکوترمز که در ترخیص کالا تاثیرگذارند:

• EXW (تحویل کالا در محل کار): حداقل تعهدات برای فروشنده، مسئولیت ترخیص و حمل و نقل با خریدار است.
• FOB (تحویل کالا روی عرشه کشتی): فروشنده مسئول تحویل کالا روی عرشه کشتی در بندر مبدا و ترخیص صادراتی است. مسئولیت ترخیص وارداتی و حمل و نقل از بندر مبدا به مقصد با خریدار است.
• CIF (بهای کالا، بیمه و کرایه حمل تا بندر مقصد): فروشنده مسئول پرداخت هزینه حمل و نقل و بیمه تا بندر مقصد و ترخیص صادراتی است. مسئولیت ترخیص وارداتی از بندر مقصد به بعد با خریدار است.
• DAP (تحویل کالا در محل مقرر): فروشنده مسئول تحویل کالا در محل توافق شده در کشور خریدار و ترخیص صادراتی است. مسئولیت ترخیص وارداتی با خریدار است.
• DDP (تحویل کالا در محل مقرر با پرداخت عوارض گمرکی): حداکثر تعهدات برای فروشنده، مسئولیت کامل ترخیص صادراتی و وارداتی، حمل و نقل و تحویل کالا در محل توافق شده در کشور خریدار بر عهده فروشنده است.

نتیجه: درک صحیح اینکوترمز و انتخاب اصطلاح مناسب در قراردادهای تجاری، برای مدیریت صحیح فرآیند ترخیص کالا، کاهش هزینه‌ها و جلوگیری از بروز اختلافات بین خریدار و فروشنده بسیار حیاتی است.

کد HS کالا (Harmonized System Code)، یک سیستم بین‌المللی طبقه‌بندی کالاها است که برای توصیف و کدگذاری کالاهای تجاری در سراسر جهان استفاده می‌شود. این سیستم توسط سازمان جهانی گمرک (WCO) ایجاد شده و به منظور تسهیل تجارت بین‌المللی و جمع‌آوری آمار گمرکی به کار می‌رود. کد HS از 6 رقم اصلی تشکیل شده که در سطح بین‌المللی یکسان است و کشورها می‌توانند ارقام بیشتری برای طبقه‌بندی دقیق‌تر کالاها به آن اضافه کنند. در ایران، از کد تعرفه 8 رقمی در واردات و صادرات استفاده می‌شود.

اهمیت کد HS در ترخیص کالا:

• تعیین حقوق و عوارض گمرکی: میزان حقوق ورودی، عوارض گمرکی، مالیات بر ارزش افزوده و سایر مالیات‌ها و عوارض مرتبط با واردات و صادرات کالا، بر اساس کد تعرفه HS کالا تعیین می‌شود.
• تعیین مقررات و محدودیت‌ها: مقررات و محدودیت‌های مربوط به واردات و صادرات کالا، مانند ممنوعیت‌ها، مجوزهای لازم، استانداردهای اجباری و غیره، بر اساس کد تعرفه HS مشخص می‌شوند.
• تکمیل اظهارنامه گمرکی: درج کد تعرفه HS صحیح کالا، یکی از الزامات اساسی در تکمیل اظهارنامه گمرکی (چه اظهارنامه واردات و چه صادرات) است.
• تعیین ارزش گمرکی: در برخی موارد، کد تعرفه HS می‌تواند در تعیین ارزش گمرکی کالا نیز نقش داشته باشد.

روش‌های پیدا کردن کد تعرفه صحیح کالا:

• مراجعه به کتاب مقررات صادرات و واردات: هر ساله کتاب مقررات صادرات و واردات توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر می‌شود که شامل جدول تعرفه گمرکی و کد HS کالاها به همراه شرح و یادداشت‌های مربوطه است. می‌توانید به این کتاب مراجعه کرده و با جستجو در بخش مربوط به نوع کالای خود، کد تعرفه مناسب را پیدا کنید.
• استفاده از سامانه تعرفه گمرکی: گمرک جمهوری اسلامی ایران سامانه‌ای را برای جستجوی تعرفه گمرکی کالاها راه‌اندازی کرده است. با جستجو در این سامانه بر اساس شرح کالا یا کلمات کلیدی مرتبط، می‌توانید به کد تعرفه پیشنهادی برسید. (آدرس سامانه را از وبسایت گمرک ایران جستجو کنید.)
• مشورت با کارشناسان ترخیص کالا: اگر در پیدا کردن کد تعرفه مناسب برای کالای خود مطمئن نیستید، بهتر است از کارشناسان ترخیص کالا یا حق‌العمل‌کاران گمرکی کمک بگیرید. آن‌ها به دلیل تجربه و دانش تخصصی، می‌توانند به شما در یافتن کد تعرفه صحیح و اجتناب از مشکلات احتمالی کمک کنند.
• درخواست از گمرک برای تعیین تعرفه: در موارد پیچیده و ابهام در تعرفه کالا، می‌توانید از گمرک درخواست “تعیین تعرفه” کنید. در این فرآیند، گمرک با بررسی مشخصات و ماهیت کالا، کد تعرفه قطعی را اعلام می‌کند. (این روش معمولا زمان‌بر است).

نکات مهم:

• دقت در انتخاب کد تعرفه بسیار مهم است، زیرا اشتباه در انتخاب کد می‌تواند منجر به پرداخت حقوق و عوارض گمرکی اشتباه، تاخیر در ترخیص کالا، جریمه‌های گمرکی و حتی توقیف کالا شود.
• شرح کالا در اظهارنامه گمرکی باید دقیق و کامل بوده و با ماهیت واقعی کالا و کد تعرفه انتخابی همخوانی داشته باشد.

ورود موقت کالا: رویه‌ای گمرکی است که به موجب آن، اجازه ورود موقت کالا به قلمرو گمرکی یک کشور، بدون پرداخت حقوق ورودی و عوارض گمرکی داده می‌شود، مشروط بر اینکه کالا با همان ویژگی‌ها و مشخصات، ظرف مدت معینی (که معمولاً توسط گمرک تعیین می‌شود) از کشور خارج (صادر) گردد.

کاربردهای ورود موقت کالا:

• شرکت در نمایشگاه‌ها و رویدادهای تجاری: واردات موقت نمونه کالا، محصولات نمایشگاهی، تجهیزات غرفه و مواد تبلیغاتی برای شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی.
• انجام تعمیرات و فرآوری: ورود موقت ماشین‌آلات و تجهیزات برای تعمیر یا فرآوری و سپس صادرات مجدد.
• اجرای پروژه‌های پیمانکاری: واردات موقت ماشین‌آلات، تجهیزات و مصالح ساختمانی برای اجرای پروژه‌های خاص (مانند پروژه‌های عمرانی، نفت و گاز و غیره) و صادرات مجدد پس از اتمام پروژه.
• تجهیزات فیلمبرداری، رسانه‌ای و ورزشی: ورود موقت تجهیزات حرفه‌ای فیلمبرداری، رادیویی، تلویزیونی، ورزشی و غیره برای استفاده موقت و سپس خروج مجدد.
• بسته‌بندی و نمونه‌برداری: ورود موقت بسته‌بندی خالی برای بسته‌بندی کالاهای صادراتی و خروج مجدد بسته‌ها پس از استفاده، یا ورود موقت نمونه‌های تجاری برای بررسی و آزمایش و سپس خروج مجدد.

خروج موقت کالا: رویه‌ای گمرکی است که به موجب آن، اجازه خروج موقت کالا از قلمرو گمرکی یک کشور بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی صادراتی داده می‌شود، مشروط بر اینکه کالا با همان ویژگی‌ها و مشخصات، ظرف مدت معینی به کشور بازگردانده (وارد) گردد.

کاربردهای خروج موقت کالا:

• شرکت در نمایشگاه‌ها و رویدادهای تجاری در خارج از کشور: صدور موقت نمونه کالا، محصولات نمایشگاهی، تجهیزات غرفه و مواد تبلیغاتی برای شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی خارج از کشور و بازگرداندن آن‌ها پس از اتمام نمایشگاه.
• تعمیرات در خارج از کشور: صدور موقت ماشین‌آلات و تجهیزات برای تعمیر یا بهبود عملکرد در خارج از کشور و بازگرداندن آن‌ها پس از تعمیر.
• نمایش و اجراهای هنری: صدور موقت آثار هنری، سازهای موسیقی، تجهیزات تئاتر و سینما برای نمایش و اجرا در خارج از کشور و بازگرداندن آن‌ها پس از اجرا.
• تجهیزات ورزشی برای مسابقات: صدور موقت تجهیزات ورزشی برای شرکت در مسابقات بین‌المللی و بازگرداندن آن‌ها پس از مسابقات.

مزایای استفاده از رویه‌های ورود و خروج موقت:

• صرفه‌جویی در هزینه‌ها: عدم پرداخت حقوق و عوارض گمرکی در زمان ورود یا خروج موقت کالا، باعث کاهش هزینه‌های تجارت می‌شود.
• تسهیل تجارت بین‌المللی: این رویه‌ها، فرآیند تجارت بین‌المللی را برای مقاصد خاص مانند شرکت در نمایشگاه‌ها، تعمیرات و پروژه‌های پیمانکاری تسهیل می‌کنند.
• جریان نقدینگی بهتر: عدم پرداخت حقوق و عوارض در ابتدا، باعث بهبود جریان نقدینگی برای فعالان اقتصادی می‌شود.

نکات مهم در خصوص رویه‌های ورود و خروج موقت:

• مدت زمان: برای هر رویه ورود و خروج موقت، مدت زمان معینی توسط گمرک تعیین می‌شود که باید رعایت گردد. تمدید این مدت زمان معمولاً امکان‌پذیر است، اما نیازمند درخواست و موافقت گمرک است.
• تضمین گمرکی: برای اطمینان از بازگرداندن کالا در مدت مقرر، گمرک معمولاً از واردکننده یا صادرکننده، ضمانت‌نامه بانکی یا سایر تضامین را مطالبه می‌کند. پس از خروج یا ورود مجدد کالا، تضمین آزاد می‌شود.
• نوع کالا: رویه‌های ورود و خروج موقت برای همه انواع کالاها قابل استفاده نیستند و معمولاً برای کالاهایی با ارزش بالا و قابل شناسایی (مانند ماشین‌آلات، تجهیزات و غیره) کاربرد دارند. کالاهای مصرفی و فاسد شدنی معمولاً مشمول این رویه‌ها نمی‌شوند.
• مراحل گمرکی: برای استفاده از رویه‌های ورود و خروج موقت، باید مراحل گمرکی خاصی را طی کرد و مدارک مربوطه را به گمرک ارائه نمود.

کارنه ATA (ATA Carnet)، یک سند گمرکی بین‌المللی است که به عنوان “گذرنامه کالا” نیز شناخته می‌شود و به منظور تسهیل ورود موقت کالاها به کشورهای عضو کنوانسیون کارنه ATA بدون نیاز به پرداخت حقوق و عوارض گمرکی و ارائه تضامین جداگانه در هر کشور، صادر می‌گردد. کارنه ATA توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) و زنجیره صدور و تضمین آن توسط فدراسیون جهانی اتاق‌های بازرگانی (WFCC) مدیریت می‌شود.

مزایای استفاده از کارنه ATA:

• تسهیل و تسریع ورود موقت کالا: با کارنه ATA، فرآیند ورود موقت کالا به کشورهای عضو بسیار سریع‌تر و آسان‌تر می‌شود و از تشریفات گمرکی پیچیده و زمان‌بر در هر مرز جلوگیری می‌گردد.
• صرفه‌جویی در هزینه‌ها: عدم نیاز به پرداخت حقوق و عوارض گمرکی در هر کشور و عدم نیاز به ارائه تضامین جداگانه، باعث صرفه‌جویی قابل توجهی در هزینه‌ها می‌شود.
• قابلیت استفاده در چندین کشور: یک کارنه ATA می‌تواند برای سفر به چندین کشور عضو و ورود و خروج موقت کالا از آن‌ها استفاده شود.
• پوشش انواع کالاها: کارنه ATA برای طیف وسیعی از کالاها قابل استفاده است، از جمله کالاهای نمایشگاهی، تجهیزات حرفه‌ای، نمونه‌های تجاری و غیره (البته برخی کالاها مانند کالاهای مصرفی و فاسدشدنی مشمول کارنه ATA نمی‌شوند).
• اعتبار بین‌المللی: کارنه ATA یک سند شناخته شده و معتبر در سطح بین‌المللی است و مورد قبول گمرکات کشورهای عضو کنوانسیون ATA می‌باشد.

موارد کاربرد کارنه ATA:

• نمایشگاه‌های بین‌المللی و تجاری: کاربرد اصلی کارنه ATA، ورود موقت کالاها برای شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی، رویدادهای تجاری و سمینارها است. نمونه کالاها، غرفه‌های نمایشگاهی، تجهیزات نمایشگاهی، و مواد تبلیغاتی می‌توانند تحت پوشش کارنه ATA وارد و خارج شوند.
• تجهیزات حرفه‌ای: کارنه ATA برای ورود موقت تجهیزات حرفه‌ای مورد استفاده توسط روزنامه‌نگاران، فیلمبرداران، مهندسان، هنرمندان، ورزشکاران و سایر متخصصان، مانند تجهیزات فیلمبرداری، تجهیزات پزشکی، ابزارآلات مهندسی، آلات موسیقی، و تجهیزات ورزشی کاربرد دارد.
• نمونه‌های تجاری: کارنه ATA برای ورود موقت نمونه‌های تجاری به منظور بازاریابی، نمایش به مشتریان بالقوه و سفارش‌گیری، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مراحل دریافت کارنه ATA:

1. عضویت در اتاق بازرگانی: ابتدا باید عضو اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی محل خود باشید.
2. تکمیل درخواست کارنه ATA: فرم درخواست کارنه ATA را از اتاق بازرگانی تهیه و تکمیل نمایید.
3. ارائه مدارک و تضامین: مدارک مورد نیاز (مانند فاکتور پروفرما، لیست عدل‌بندی، تصویر کارت بازرگانی و غیره) و تضامین لازم (معمولاً ضمانت‌نامه بانکی) را به اتاق بازرگانی ارائه دهید. میزان تضمین معمولاً درصدی از ارزش کالا است.
4. پرداخت هزینه‌ها: هزینه‌های مربوط به صدور کارنه ATA را پرداخت کنید.
5. دریافت کارنه ATA: پس از بررسی مدارک و تایید، کارنه ATA برای شما صادر خواهد شد.

کشورهای عضو کنوانسیون ATA:

کنوانسیون ATA در حال حاضر بیش از 80 کشور عضو دارد که شامل اکثر کشورهای صنعتی و تجاری مهم جهان می‌شود. برای اطلاع از لیست کامل کشورهای عضو، می‌توانید به وبسایت اتاق بازرگانی بین‌المللی یا اتاق بازرگانی ایران مراجعه نمایید.

نکات مهم در استفاده از کارنه ATA:

• محدودیت زمانی: کارنه ATA معمولاً برای مدت اعتبار یک سال صادر می‌شود و کالا باید ظرف این مدت از کشور مقصد خارج شود.
• محدودیت‌های کالایی: برخی کالاها (مانند کالاهای مصرفی و فاسد شدنی) مشمول کارنه ATA نمی‌شوند.
• مسئولیت صاحب کارنه: صاحب کارنه ATA مسئول استفاده صحیح از آن و رعایت قوانین و مقررات مربوطه است و در صورت عدم خروج کالا در موعد مقرر، مسئول پرداخت حقوق و عوارض گمرکی خواهد بود.

در فرآیند ترخیص کالا، ممکن است اختلافاتی بین صاحب کالا و گمرک در خصوص ارزش گمرکی، تعرفه، حقوق و عوارض گمرکی، و سایر موارد مربوط به قوانین و مقررات گمرکی رخ دهد. قانون امور گمرکی ایران، سازوکارهایی را برای رسیدگی به این اختلافات و اعتراضات پیش‌بینی کرده است:

مراحل رسیدگی به اختلافات و اعتراضات گمرکی:

1. مذاکره و سازش: در مرحله اول، توصیه می‌شود که صاحب کالا و گمرک تلاش کنند تا از طریق مذاکره و تبادل نظر، اختلاف را به صورت مسالمت‌آمیز حل و فصل نمایند. بسیاری از اختلافات جزئی، با مذاکره مستقیم و ارائه مستندات قابل حل هستند.

2. اعتراض بدوی به رئیس گمرک اجرایی: اگر مذاکره به نتیجه نرسید، صاحب کالا می‌تواند به صورت کتبی به تصمیم گمرک اجرایی اعتراض نموده و درخواست رسیدگی مجدد نماید. مهلت اعتراض بدوی، معمولاً ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ تصمیم گمرک است. رئیس گمرک اجرایی موظف است ظرف مدت معینی به اعتراض رسیدگی و پاسخ کتبی ارائه نماید.

3. مراجعه به کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی بدوی: در صورت عدم پذیرش اعتراض بدوی توسط رئیس گمرک اجرایی یا عدم رضایت صاحب کالا از پاسخ ارائه شده، صاحب کالا می‌تواند به کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی بدوی مستقر در گمرک ایران مراجعه نماید. کمیسیون بدوی، یک مرجع تخصصی است که با حضور نمایندگان گمرک، اتاق بازرگانی، و صاحب کالا (یا نماینده قانونی او) به موضوع رسیدگی می‌کند و رای صادر می‌نماید.

4. مراجعه به کمیسیون تجدید نظر رسیدگی به اختلافات گمرکی: اگر صاحب کالا از رای کمیسیون بدوی نیز راضی نباشد، می‌تواند ظرف مدت معینی (معمولاً 20 روز از تاریخ ابلاغ رای کمیسیون بدوی) به کمیسیون تجدید نظر رسیدگی به اختلافات گمرکی اعتراض نماید. کمیسیون تجدید نظر، بالاترین مرجع رسیدگی به اختلافات گمرکی در داخل سازمان گمرک است و رای آن، قطعی و لازم‌الاجرا خواهد بود، مگر در موارد خاص که امکان طرح دعوا در مراجع قضایی وجود داشته باشد.

5. طرح دعوا در مراجع قضایی: در برخی موارد خاص (که در قانون مشخص شده است)، صاحب کالا پس از طی مراحل رسیدگی در کمیسیون‌های گمرکی، می‌تواند در صورت عدم رضایت از رای کمیسیون تجدید نظر، به مراجع قضایی (مانند دیوان عدالت اداری) مراجعه و طرح دعوا نماید. طرح دعوا در مراجع قضایی، معمولاً آخرین مرحله و در موارد بسیار پیچیده و مهم صورت می‌گیرد.

مستندات و مدارک لازم برای اعتراض:

• نامه اعتراض کتبی: اعتراض باید به صورت کتبی و با ذکر دلایل و مستندات کافی ارائه گردد.
• مدارک هویتی صاحب کالا: کپی کارت ملی، کارت بازرگانی (در صورت وجود) و وکالت‌نامه (در صورت اعتراض توسط نماینده قانونی).
• اسناد گمرکی: کپی پروانه سبز گمرکی، اظهارنامه گمرکی، اسناد خرید و فروش کالا، اسناد حمل و نقل، و سایر اسناد مرتبط با موضوع اختلاف.
• مستندات اثبات‌کننده ادعا: هرگونه سند، مدرک، گزارش کارشناسی و یا نظر تخصصی که ادعای صاحب کالا را اثبات نماید.

نکات مهم در رسیدگی به اختلافات گمرکی:

• رعایت مهلت‌های قانونی: رعایت مهلت‌های قانونی اعتراض در هر مرحله بسیار مهم است، زیرا عدم رعایت مهلت می‌تواند منجر به رد اعتراض گردد.
• ارائه مستندات کافی و قوی: برای موفقیت در فرآیند اعتراض، ارائه مستندات کافی، دقیق و معتبر که ادعای صاحب کالا را به طور کامل اثبات نماید، ضروری است.
• استفاده از مشاوره حقوقی و گمرکی: در موارد پیچیده و اختلافات مهم، توصیه می‌شود از مشاوره حقوقی و گمرکی متخصصان استفاده شود.
• مشارکت فعال در جلسات رسیدگی: صاحب کالا یا نماینده قانونی او باید به طور فعال در جلسات رسیدگی کمیسیون‌های گمرکی شرکت نموده و توضیحات و دفاعیات لازم را ارائه نمایند.

در نظام تجارت خارجی ایران، کالاها از نظر مجاز بودن ورود و خروج به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• کالاهای مجاز: ورود و صدور این کالاها با رعایت مقررات عمومی تجارت خارجی و بدون نیاز به کسب مجوز خاص، آزاد است.
• کالاهای مشروط: ورود و صدور این کالاها، علاوه بر رعایت مقررات عمومی، مستلزم کسب مجوز از سازمان‌ها و ارگان‌های ذی‌ربط (مانند وزارتخانه‌ها، سازمان‌های استاندارد، بهداشت و غیره) است. نوع مجوز مورد نیاز و مرجع صادرکننده مجوز، بر اساس نوع کالا و مقررات مربوطه تعیین می‌شود.
• کالاهای ممنوعه: ورود و صدور این کالاها به طور کلی ممنوع است، مگر در موارد استثنایی که با مجوز خاص و شرایط ویژه امکان‌پذیر باشد (مانند موارد خاص مربوط به کالاهای دولتی یا موارد خاص انسان‌دوستانه).

واردات کالاهای ممنوعه:

• ممنوعیت قطعی: واردات برخی از کالاها به طور قطعی ممنوع است. این ممنوعیت‌ها معمولاً به دلایل مختلفی از جمله حمایت از تولید داخلی، ملاحظات امنیتی، بهداشتی، اخلاقی و غیره اعمال می‌شوند. مثال‌هایی از کالاهای ممنوع‌الورود قطعی شامل برخی کالاهای لوکس، کالاهای مغایر با ارزش‌های اسلامی، کالاهای مضر به سلامت و امنیت جامعه و غیره است. لیست دقیق کالاهای ممنوع‌الورود در قوانین و مقررات مربوطه (مانند کتاب مقررات صادرات و واردات) منتشر می‌شود و به‌روزرسانی می‌گردد.
• واردات استثنایی با مجوز خاص: در موارد بسیار محدود و استثنایی، واردات برخی از کالاهای ممنوعه، با کسب مجوز خاص از مراجع ذی‌صلاح و با رعایت شرایط ویژه، ممکن است امکان‌پذیر باشد. این مجوزها معمولاً برای موارد خاص و ضروری (مانند تامین نیازهای اساسی کشور در شرایط بحرانی) صادر می‌شوند و فرآیند دریافت آن‌ها بسیار پیچیده و دشوار است.

صادرات کالاهای ممنوعه:

• ممنوعیت قطعی: صادرات برخی از کالاها نیز به طور قطعی ممنوع است. این ممنوعیت‌ها معمولاً به دلایل مختلفی از جمله حفظ منابع ملی، تامین نیاز داخلی، ملاحظات سیاسی و بین‌المللی اعمال می‌شوند. مثال‌هایی از کالاهای ممنوع‌الصدور قطعی شامل برخی از محصولات کشاورزی اساسی در زمان کمبود داخلی، آثار ملی و تاریخی، برخی از گونه‌های گیاهی و جانوری حفاظت‌شده و غیره است. لیست دقیق کالاهای ممنوع‌الصدور نیز در قوانین و مقررات مربوطه منتشر می‌شود.
• صادرات استثنایی با مجوز خاص: مانند واردات، در موارد بسیار محدود و استثنایی، صادرات برخی از کالاهای ممنوعه، با کسب مجوز خاص و شرایط ویژه، ممکن است امکان‌پذیر باشد. این مجوزها معمولاً برای موارد خاص و ضروری (مانند صادرات کمک‌های بشردوستانه) صادر می‌شوند.

واردات و صادرات کالاهای مشروط:

• نیاز به مجوزهای قانونی: واردات و صادرات کالاهای مشروط، مستلزم کسب مجوز از سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف دولتی است. نوع مجوز مورد نیاز به نوع کالا و مقررات مربوطه بستگی دارد. به عنوان مثال، واردات برخی از کالاهای غذایی ممکن است نیاز به مجوز بهداشت، واردات ماشین‌آلات ممکن است نیاز به مجوز استاندارد و واردات برخی از مواد شیمیایی ممکن است نیاز به مجوز محیط زیست داشته باشد.
• اخذ مجوز قبل از اظهار گمرکی: معمولاً باید مجوزهای لازم قبل از اظهار کالا به گمرک اخذ شوند و در زمان ترخیص کالا به گمرک ارائه گردند.
• مسئولیت اخذ مجوز با صاحب کالا: مسئولیت اخذ مجوزهای لازم برای کالاهای مشروط، بر عهده صاحب کالا (واردکننده یا صادرکننده) است.
• پیگیری از طریق سامانه مجوزها: دولت سامانه‌های الکترونیکی را برای تسهیل فرآیند اخذ مجوزهای تجارت خارجی راه‌اندازی کرده است. فعالان اقتصادی می‌توانند از طریق این سامانه‌ها، اطلاعات مربوط به مجوزهای مورد نیاز برای کالای خود را کسب کرده و برای دریافت آن‌ها اقدام نمایند.

نحوه اطلاع از ممنوعیت و مشروط بودن کالاها:

• مراجعه به کتاب مقررات صادرات و واردات: این کتاب، منبع اصلی اطلاع از قوانین و مقررات تجارت خارجی از جمله لیست کالاهای ممنوعه و مشروط است.
• استفاده از سامانه گمرک ایران: وبسایت گمرک ایران و سامانه‌های مرتبط با تجارت خارجی، اطلاعات مربوط به مقررات و محدودیت‌های کالایی را ارائه می‌دهند.
• مشورت با کارشناسان و حق‌العمل‌کاران گمرکی: کارشناسان و حق‌العمل‌کاران گمرکی به دلیل آگاهی از آخرین قوانین و مقررات، می‌توانند در خصوص مجاز بودن یا مشروط بودن واردات و صادرات کالای خاص، اطلاعات دقیقی را ارائه نمایند.

ضمانت‌نامه بانکی گمرکی، یک تعهد رسمی و کتبی از طرف یک بانک معتبر به گمرک جمهوری اسلامی ایران است که بر اساس آن، بانک متعهد می‌شود در صورت عدم ایفای تعهدات گمرکی از سوی صاحب کالا (واردکننده یا صادرکننده)، مبلغ مشخصی را به گمرک پرداخت نماید. ضمانت‌نامه بانکی در واقع نوعی وثیقه مالی است که گمرک برای اطمینان از وصول حقوق و عوارض گمرکی و اجرای صحیح مقررات گمرکی از فعالان اقتصادی مطالبه می‌کند.

کاربردهای ضمانت‌نامه بانکی در فرآیند ترخیص کالا:

• جایگزینی پرداخت نقدی حقوق و عوارض گمرکی: در برخی از رویه‌های گمرکی و شرایط خاص، به جای پرداخت نقدی حقوق ورودی و عوارض گمرکی در زمان ترخیص کالا، می‌توان از ضمانت‌نامه بانکی استفاده کرد. این امر، به ویژه برای شرکت‌های بزرگ و واردکنندگان عمده که حجم واردات بالایی دارند و به دنبال تسهیل جریان نقدینگی خود هستند، بسیار مفید است. در این حالت، حقوق و عوارض گمرکی به صورت دین بر ذمه صاحب کالا باقی می‌ماند و با ارائه ضمانت‌نامه بانکی، اجازه ترخیص کالا داده می‌شود. سپس در مهلت مقرر (که معمولاً توسط گمرک تعیین می‌شود)، صاحب کالا باید نسبت به تسویه بدهی گمرکی خود اقدام نماید.

• تضمین برای رویه‌های ورود موقت و خروج موقت: همانطور که در پاسخ به سوالات قبلی اشاره شد، در رویه‌های ورود موقت و خروج موقت کالا، حقوق و عوارض گمرکی در زمان ورود یا خروج موقت پرداخت نمی‌شود، اما گمرک برای اطمینان از بازگرداندن کالا در مدت مقرر، معمولاً ضمانت‌نامه بانکی مطالبه می‌کند. میزان ضمانت‌نامه در این موارد، معمولاً معادل حقوق و عوارض گمرکی متعلقه به کالا است. پس از خروج یا ورود مجدد کالا در مهلت قانونی، ضمانت‌نامه بانکی آزاد می‌شود.

• تضمین برای ترانزیت داخلی و خارجی کالا: در رویه ترانزیت کالا (عبور کالا از قلمرو گمرکی کشور به مقصد نهایی در خارج از کشور یا عبور کالا از گمرک ورودی به گمرک خروجی داخلی)، به منظور جلوگیری از تخلفات احتمالی و تضمین رسیدن کالا به مقصد ترانزیت و خروج آن از کشور، گمرک ممکن است ضمانت‌نامه بانکی مطالبه نماید. میزان ضمانت‌نامه در این موارد، معمولاً معادل حقوق و عوارض گمرکی متعلقه به کالا در صورت ورود قطعی به کشور است. پس از خروج کالا از کشور در گمرک خروجی، ضمانت‌نامه آزاد می‌شود.

• تضمین برای اختلافات گمرکی: در مواردی که بین صاحب کالا و گمرک در خصوص ارزش گمرکی، تعرفه، یا سایر مسائل گمرکی اختلاف وجود دارد و صاحب کالا به تصمیم گمرک اعتراض دارد، برای جلوگیری از توقف فرآیند ترخیص کالا و تسریع در رسیدگی به اعتراض، گمرک ممکن است با دریافت ضمانت‌نامه بانکی، اجازه ترخیص کالا را صادر نماید. در این حالت، تکلیف نهایی حقوق و عوارض گمرکی پس از رسیدگی به اعتراض و صدور رای کمیسیون‌های گمرکی مشخص خواهد شد.

• سایر موارد: در برخی دیگر از رویه‌ها و شرایط خاص گمرکی (که در قوانین و مقررات مشخص شده است)، گمرک ممکن است به منظور تضمین اجرای مقررات و حفظ حقوق دولت، از فعالان اقتصادی ضمانت‌نامه بانکی مطالبه نماید.

انواع ضمانت‌نامه‌های بانکی گمرکی:

• ضمانت‌نامه بانکی نقدی: در این نوع ضمانت‌نامه، مبلغ ضمانت به صورت نقدی توسط صاحب کالا به حساب گمرک واریز شده و بانک صرفاً صدور ضمانت‌نامه را تایید می‌کند.
• ضمانت‌نامه بانکی غیر نقدی: در این نوع ضمانت‌نامه، بانک با اعتبار خود، تعهد پرداخت مبلغ ضمانت را به گمرک می‌دهد و نیازی به واریز وجه نقد توسط صاحب کالا نیست. این نوع ضمانت‌نامه معمولاً نیازمند ارائه وثیقه از طرف صاحب کالا به بانک و پرداخت کارمزد می‌باشد.

مزایای استفاده از ضمانت‌نامه بانکی:

• تسهیل جریان نقدینگی: به ویژه برای واردکنندگان عمده، عدم نیاز به پرداخت نقدی حقوق و عوارض گمرکی در زمان ترخیص کالا و استفاده از ضمانت‌نامه، باعث بهبود جریان نقدینگی و کاهش فشار مالی می‌شود.
• تسریع فرآیند ترخیص: در برخی موارد، ارائه ضمانت‌نامه بانکی می‌تواند فرآیند ترخیص کالا را تسریع نموده و از توقف‌های احتمالی جلوگیری نماید.
• کاهش ریسک برای گمرک: ضمانت‌نامه بانکی، ابزاری مطمئن برای گمرک در وصول حقوق و عوارض قانونی و تضمین اجرای مقررات گمرکی است.

مراحل دریافت ضمانت‌نامه بانکی:

1. درخواست از بانک: صاحب کالا باید به یکی از بانک‌های معتبر که با گمرک تفاهم‌نامه همکاری دارند، مراجعه نموده و درخواست صدور ضمانت‌نامه بانکی نماید.
2. ارائه مدارک و وثایق: مدارک مورد نیاز بانک (مانند پروانه گمرکی، پیش فاکتور، مدارک هویتی و غیره) و وثایق لازم (در صورت نیاز به ضمانت‌نامه غیر نقدی) را به بانک ارائه دهد.
3. پرداخت کارمزد: کارمزد صدور ضمانت‌نامه بانکی را به بانک پرداخت نماید.
4. صدور ضمانت‌نامه: پس از بررسی مدارک و تایید، بانک ضمانت‌نامه بانکی را به نام گمرک جمهوری اسلامی ایران صادر می‌کند.
5. ارائه ضمانت‌نامه به گمرک: ضمانت‌نامه بانکی صادر شده را به گمرک ارائه نماید.

نکات مهم در خصوص ضمانت‌نامه بانکی:

• اعتبار بانک صادرکننده: گمرک، ضمانت‌نامه‌های صادره از بانک‌های معتبر و مورد تایید خود را قبول می‌کند. لیست بانک‌های مورد تایید گمرک را می‌توان از وبسایت گمرک ایران یا شعب گمرکی استعلام نمود.
• مبلغ ضمانت‌نامه: مبلغ ضمانت‌نامه باید متناسب با میزان حقوق و عوارض گمرکی یا ارزش کالا و تعهدات مورد نظر گمرک باشد. میزان دقیق ضمانت‌نامه معمولاً توسط گمرک تعیین می‌شود.
• مدت اعتبار ضمانت‌نامه: ضمانت‌نامه بانکی باید دارای مدت اعتبار مشخصی باشد که با مهلت تعهدات صاحب کالا همخوانی داشته باشد. تمدید اعتبار ضمانت‌نامه در صورت لزوم، امکان‌پذیر است.
• آزادسازی ضمانت‌نامه: پس از ایفای تعهدات گمرکی از سوی صاحب کالا (مانند پرداخت حقوق و عوارض، خروج کالا از کشور در رویه ترانزیت یا ورود موقت)، ضمانت‌نامه بانکی با درخواست صاحب کالا و تایید گمرک، آزاد و از تعهد بانک خارج می‌شود.

گمرک امانت‌داری (Custodial Customs) و انبار گمرکی (Customs Warehouse) هر دو مکان‌هایی در محوطه گمرکی هستند که کالاها به منظور انجام تشریفات گمرکی و نگهداری موقت در آن‌ها قرار می‌گیرند، اما تفاوت‌های اساسی در ماهیت، کاربرد و مسئولیت‌های آن‌ها وجود دارد:

گمرک امانت‌داری (بندری و غیر بندری):

• ماهیت: گمرک امانت‌داری، به محوطه‌هایی اطلاق می‌شود که به طور مستقیم تحت مدیریت و نظارت گمرک جمهوری اسلامی ایران قرار دارند. این محوطه‌ها، بخشی از قلمرو گمرکی محسوب شده و مشمول قوانین و مقررات گمرکی به طور کامل هستند.
• کاربرد: گمرک امانت‌داری، محلی برای نگهداری موقت کالاهایی است که هنوز تشریفات گمرکی آن‌ها به طور کامل انجام نشده و به اصطلاح، در جریان ترخیص هستند. کالاها پس از ورود به کشور، به منظور انجام فرآیندهای گمرکی (مانند ارزیابی، بازرسی، تعیین ارزش، پرداخت حقوق و عوارض و غیره) به گمرک امانت‌داری منتقل می‌شوند.
• مسئولیت: مسئولیت نگهداری و حفاظت از کالاها در گمرک امانت‌داری، بر عهده سازمان گمرک است (البته گمرک معمولاً این مسئولیت را از طریق شرکت‌های پیمانکاری و انبارهای عمومی گمرکی اعمال می‌کند).
• انواع گمرک امانت‌داری:
  • گمرک امانت‌داری بندری: واقع در بنادر و به منظور نگهداری کالاهای وارداتی و صادراتی دریایی.
  • گمرک امانت‌داری غیر بندری: واقع در فرودگاه‌ها، گمرکات مرزی زمینی، مناطق ویژه اقتصادی، و سایر نقاط گمرکی غیر بندری.
• مدت نگهداری: مدت زمان مجاز نگهداری کالا در گمرک امانت‌داری، محدود است و بسته به نوع کالا و مقررات گمرکی متغیر است. پس از اتمام مهلت مجاز، کالا مشمول مقررات متروکه خواهد شد.
• هزینه‌ها: صاحب کالا باید برای نگهداری کالا در گمرک امانت‌داری، هزینه‌های انبارداری را به گمرک (یا انباردار طرف قرارداد با گمرک) پرداخت نماید.

انبار گمرکی (موسسات انبارهای عمومی):

• ماهیت: انبار گمرکی، به انبارهای عمومی اطلاق می‌شود که تحت مالکیت و مدیریت بخش خصوصی یا تعاونی بوده و با مجوز گمرک و تحت نظارت غیرمستقیم گمرک فعالیت می‌کنند. انبارهای گمرکی، خارج از قلمرو گمرکی قرار دارند (اگرچه معمولاً در مجاورت گمرکات و بنادر واقع شده‌اند) و مشمول قوانین و مقررات مناطق آزاد تجاری هستند.
• کاربرد: انبار گمرکی، محلی برای نگهداری طولانی‌مدت کالاهای ترخیص نشده و همچنین کالاهای ترخیص شده (به عنوان انبار عمومی) است. کالاها می‌توانند قبل از انجام تشریفات گمرکی و ترخیص، به انبار گمرکی منتقل شده و برای مدت زمان طولانی‌تری در آنجا نگهداری شوند، بدون آنکه مشمول مهلت محدود نگهداری در گمرک امانت‌داری شوند. همچنین کالاهای ترخیص شده نیز می‌توانند به عنوان انبار تجاری در انبارهای گمرکی نگهداری شوند.
• مسئولیت: مسئولیت نگهداری و حفاظت از کالاها در انبار گمرکی، بر عهده صاحب انبار گمرکی (موسسه انبار عمومی) است.
• انواع انبارهای گمرکی:
  • انبارهای اختصاصی: متعلق به یک شرکت یا سازمان خاص و فقط برای نگهداری کالاهای همان شرکت استفاده می‌شوند.
  • انبارهای عمومی: برای نگهداری کالاهای متعلق به عموم تجار و صاحبان کالا.
  • انبارهای مسقف، غیر مسقف، یخچال‌دار، مواد خطرناک و غیره: بر اساس نوع کالا و شرایط نگهداری مورد نیاز.
• مدت نگهداری: مدت زمان نگهداری کالا در انبار گمرکی، محدودیت قانونی ندارد و بسته به قرارداد بین صاحب کالا و انباردار، قابل تعیین است.
• هزینه‌ها: صاحب کالا باید برای نگهداری کالا در انبار گمرکی، هزینه‌های انبارداری را به انباردار پرداخت نماید. هزینه‌های انبارداری در انبارهای گمرکی، معمولاً بیشتر از هزینه‌های انبارداری در گمرک امانت‌داری است.

کاربرد در فرآیند ترخیص کالا:

• گمرک امانت‌داری: مرحله اولیه و اجباری برای نگهداری موقت کالا پس از ورود و قبل از ترخیص نهایی.
• انبار گمرکی: مرحله اختیاری و برای نگهداری طولانی‌مدت کالا قبل از ترخیص یا پس از ترخیص (به عنوان انبار تجاری). به ویژه برای کالاهایی که فرآیند ترخیص آن‌ها زمان‌بر است یا به دلایل تجاری نیاز به نگهداری طولانی‌مدت در نزدیکی گمرک وجود دارد، استفاده از انبارهای گمرکی مفید است.

بیمه باربری (Cargo Insurance)، نوعی بیمه است که خسارات و زیان‌های احتمالی وارده به کالا در حین حمل و نقل بین‌المللی (دریایی، هوایی، زمینی، ریلی) و داخلی را تحت پوشش قرار می‌دهد. استفاده از بیمه باربری، مزایای متعددی برای صاحبان کالا (واردکنندگان و صادرکنندگان) در فرآیند حمل و نقل و ترخیص کالا به همراه دارد:

مزایای کلیدی بیمه باربری:

• جبران خسارات مالی ناشی از حوادث غیر مترقبه: در حمل و نقل کالا، همواره ریسک‌های متعددی وجود دارد که می‌تواند منجر به خسارت، آسیب دیدگی، مفقودی، سرقت یا نابودی کالا شود. این حوادث شامل:

  • حوادث طبیعی: طوفان، سیل، زلزله، صاعقه، آتش‌سوزی، سونامی و غیره.
  • حوادث حمل و نقل: تصادف وسایل حمل و نقل (کشتی، هواپیما، کامیون، قطار)، غرق شدن کشتی، سقوط هواپیما، واژگونی کامیون، خارج شدن قطار از ریل و غیره.
  • آتش‌سوزی و انفجار: آتش‌سوزی در انبار، کشتی، هواپیما، کامیون و غیره.
  • سرقت و دزدی: سرقت کالا در حین حمل و نقل یا انبارداری.
  • آسیب دیدگی ناشی از تخلیه و بارگیری: آسیب دیدگی کالا در حین تخلیه و بارگیری در بنادر، فرودگاه‌ها، انبارها و غیره.
  • خسارت ناشی از آبدیدگی و رطوبت: آسیب دیدگی کالا در اثر نفوذ آب دریا، باران یا رطوبت.
  • جنگ، شورش، اعتصاب و تروریسم: خسارات ناشی از جنگ، شورش، اعتصابات کارگری، اقدامات تروریستی و غیره (تحت پوشش بیمه‌های خاص جنگ و تروریسم).

  بیمه باربری، در صورت وقوع هر یک از این حوادث و وارد شدن خسارت به کالا، خسارت مالی صاحب کالا را تا سقف مبلغ بیمه‌نامه جبران می‌کند و از زیان‌های مالی سنگین جلوگیری می‌نماید.

• کاهش ریسک و ایجاد امنیت خاطر: حمل و نقل بین‌المللی کالا، یک فرآیند پیچیده و پرریسک است و احتمال بروز حوادث غیرمترقبه همواره وجود دارد. داشتن بیمه باربری، ریسک‌های مالی ناشی از این حوادث را به شرکت بیمه منتقل می‌کند و به صاحب کالا آرامش خاطر و امنیت روانی می‌بخشد. صاحب کالا با اطمینان از جبران خسارت در صورت بروز حادثه، می‌تواند با تمرکز بیشتری بر تجارت خود فعالیت نماید.

• تسهیل فرآیند جبران خسارت: در صورت بروز خسارت به کالا، بیمه باربری فرآیند جبران خسارت را تسهیل و تسریع می‌کند. شرکت بیمه، با انجام کارشناسی و برآورد خسارت، مبلغ خسارت را به سرعت به صاحب کالا پرداخت می‌کند و از طولانی شدن فرآیند پیگیری و مطالبه خسارت جلوگیری می‌نماید.

• پوشش هزینه‌های اضافی: بیمه باربری، علاوه بر جبران خسارت مستقیم به کالا، ممکن است برخی از هزینه‌های اضافی ناشی از حادثه را نیز تحت پوشش قرار دهد، مانند:

  • هزینه‌های نجات و حمل مجدد کالا: در صورت وقوع حادثه و نیاز به نجات کالا یا حمل مجدد آن به مقصد، هزینه‌های مربوطه ممکن است تحت پوشش بیمه باشد.
  • هزینه‌های انبارداری و تخلیه و بارگیری مجدد: در صورت تاخیر در حمل و نقل ناشی از حادثه، هزینه‌های اضافی انبارداری و تخلیه و بارگیری مجدد کالا ممکن است تحت پوشش بیمه باشد.
  • هزینه‌های حقوقی و کارشناسی: هزینه‌های مربوط به پیگیری و مطالبه خسارت از مقصر حادثه، استخدام وکیل و کارشناس و غیره ممکن است تحت پوشش بیمه باشد.

• تطابق با الزامات تجاری بین‌المللی: در بسیاری از معاملات تجاری بین‌المللی، فروشندگان و خریداران ملزم به تهیه بیمه باربری برای کالا هستند. به ویژه در ترم‌های اینکوترمز CIF و CIP که فروشنده مسئول تهیه بیمه باربری است. داشتن بیمه باربری، به تطابق با این الزامات و تسهیل انجام معاملات تجاری بین‌المللی کمک می‌کند.

• افزایش اعتبار تجاری: شرکت‌هایی که از بیمه باربری استفاده می‌کنند، در نزد شرکای تجاری و مشتریان خود، اعتبار و اطمینان بیشتری کسب می‌کنند. بیمه باربری، نشان دهنده مسئولیت‌پذیری و حرفه‌ای بودن شرکت و توجه آن به حفظ منافع مشتریان است.

انواع بیمه باربری:

بیمه‌های باربری، انواع مختلفی دارند که از نظر پوشش و شرایط، با هم متفاوت هستند. رایج‌ترین انواع بیمه باربری عبارتند از:

• بیمه تمام خطر (All Risks): پوشش گسترده‌ای را ارائه می‌دهد و تقریباً تمامی خطرات و خسارات احتمالی (به جز موارد استثنا شده در بیمه‌نامه) را تحت پوشش قرار می‌دهد. این نوع بیمه، گران‌ترین و کامل‌ترین نوع بیمه باربری است.
• بیمه با شرایط FPA (Free From Particular Average): پوشش محدودتری دارد و فقط خسارات ناشی از حوادث کلی (Total Loss) و برخی حوادث خاص (مانند به گل نشستن، غرق شدن کشتی، آتش سوزی و غیره) را تحت پوشش قرار می‌دهد.
• بیمه با شرایط WA (With Average): پوشش متوسطی دارد و علاوه بر خطرات تحت پوشش FPA، خسارات جزئی ناشی از برخی حوادث خاص (مانند آبدیدگی، شکستگی و غیره) را نیز تحت پوشش قرار می‌دهد.

نکات مهم در انتخاب بیمه باربری:

• انتخاب نوع بیمه مناسب: نوع بیمه باربری را با توجه به نوع کالا، ارزش کالا، مسیر حمل و نقل، ریسک‌های احتمالی و بودجه خود انتخاب نمایید. برای کالاهای با ارزش و حساس، بیمه تمام خطر توصیه می‌شود.
• انتخاب شرکت بیمه معتبر: از شرکت‌های بیمه معتبر و با سابقه در زمینه بیمه‌های باربری، بیمه‌نامه تهیه کنید.
• مطالعه دقیق شرایط بیمه‌نامه: قبل از خرید بیمه‌نامه، شرایط آن را به دقت مطالعه نمایید و از موارد تحت پوشش و استثنائات بیمه‌نامه آگاه شوید.
• تعیین مبلغ بیمه مناسب: مبلغ بیمه را بر اساس ارزش واقعی کالا و هزینه‌های جانبی (حمل و نقل، سود و غیره) به طور صحیح تعیین نمایید.
• دریافت مشاوره از کارشناسان بیمه: در صورت نیاز، از کارشناسان کار اندیش برای انتخاب بهترین نوع بیمه و شرایط پوشش مناسب، مشاوره دریافت نمایید.